Mam przy­jem­ność zapro­sić Pań­stwa do zapo­zna­nia się z publi­ka­cją pod­su­mo­wu­jącą cykl „Trzy Czte Ry! Per­for­mance!” w ramach któ­rego w zie­lo­no­gór­skiej gale­rii BWA odbyło się dwa­na­ście per­for­man­sów, dwa wykłady oraz pokaz fil­mów. W 2015 roku gale­ria BWA obcho­dziła swoje 50. uro­dziny. Pra­wie rów­no­le­gle do tej rocz­nicy uka­zały się dwie publi­ka­cje, opi­su­jące istotne dla gale­rii i mia­sta cykle wystaw, sym­po­zjów, spo­tkań arty­stów, kry­ty­ków i teo­re­ty­ków sztuki – „Złote Grono” i „Bien­nale Sztuki Nowej”.[1] Obie imprezy w kon­struk­cji pro­gra­mów wspo­ma­gały się, zapra­sza­jąc do współ­pracy autor­skie gale­rie, pro­fe­so­rów i ich aka­de­mic­kie pra­cow­nie, a także kry­ty­ków, któ­rzy pro­po­no­wali arty­stów czy inte­re­su­jące ich pro­blemy teo­re­tyczne. Takie mode­lo­wa­nie pro­gramu zapew­niało spo­tka­niom „świe­żość”, dyna­mikę, a także pozwo­liło włą­czyć do dys­ku­sji pery­fe­ria, czy po pro­stu pro­win­cje sztuki.

Pla­nu­jąc cykl „Trzy Czte Ry! Per­for­mance!” posta­no­wi­łam odnieść się do ww. zasad. Do współ­pracy zapro­si­łam ośrodki aka­de­mic­kie z Pozna­nia, Wro­cła­wia, War­szawy, Toru­nia, Łodzi, Szcze­cina.[2] Zapro­sze­nie zostało skie­ro­wane do wykła­dow­ców, któ­rzy w pro­gra­mach swo­ich pra­cowni uwzględ­niają dzia­ła­nia per­for­ma­tywne, a także do kura­to­rów z Lublina, War­szawy oraz Piotr­kowa Try­bu­nal­skie­go, pro­pa­gu­ją­cych ten rodzaj sztuki.

Każdy z zapro­szo­nych do współ­pracy gości mógł zapro­po­no­wać nazwi­sko arty­sty­/ki, stu­den­ta­/ki zaj­mu­ją­cych się per­for­man­sem. Pro­po­zy­cje zapro­szo­nych do współ­pracy gości zbu­do­wały pro­gram naszych dzia­łań. Obej­rze­li­śmy per­for­mansy Mai Ziar­kow­skiej, Prze­my­sława Bra­nasa, Adama Gruby, Szy­mona Kuli, Justyny Łoś, Nor­berta Del­mana, Agaty Polny, Zuzanny Czaj­kow­skiej, Dariu­sza Kociń­skiego, Michała Fryca, Mał­go­rzaty Micha­łow­skiej oraz Grupy Restau­ra­cja Europa (Gor­dian Piec, Piotr Gajda, Mariusz Mar­chle­wicz).

W cyklu „Trzy Czte Ry! Per­for­mance!” zapre­zen­to­wane zostały rów­nież dwa wykłady Joanny Zie­liń­skiej pt.: „Teatr w muzeum. O współ­cze­snych stra­te­giach per­for­ma­tyw­nych” oraz dr Jakuba Dąbrow­skiego „Prawo autor­skie i per­for­mans”. Uczest­ni­czy­li­śmy w poka­zie filmów „Ame­rica Is Not Ready For This” oraz „Książę” autor­stwa Karola Radzi­szew­skiego (opisy wymie­nio­nych dzieł znaj­dzie­cie Pań­stwo w publi­ka­cji).

Wystą­pie­nia arty­stów z zało­że­nia miały odby­wać się wobec eks­po­zy­cji cza­so­wych pre­zen­to­wa­nych w gale­rii BWA. Dla­tego też dla potrzeb pro­jektu zapro­po­no­wa­łam wybu­do­wa­nie sceny, która skła­dała się z ośmiu modu­łów, była więc wystar­cza­jąco mobilna, aby za jej pomocą „nego­cjo­wać”miej­sce dla per­for­mansu wobec rów­no­le­gle odby­wa­ją­cej się wystawy. Scena była rów­nież nie­wy­god­nym, zagra­ca­ją­cym prze­strzeń obiek­tem, któ­ry– jak podej­rze­wa­łam – może być tak samo pomocny, jak i nie­po­trzebny. Zasada nomi­na­cji oraz scena były rów­nież pod­po­wie­dzią dla arty­stów. W ramach cyklu nikt jed­nak nie odniósł się do histo­rii gale­rii BWA, „Zło­tego Grona” i „Bien­nale Sztuki Nowej”, które bogate były w dzia­ła­nia per­for­ma­tywne. Scena sta­wiała bazowe pyta­nie o potrzebę podziału prze­strzeni na akcyjną dla arty­sty i oddzielną dla widza. Odno­siła się rów­nież do zapo­ży­czeń w per­for­mansie z innych dzie­dzin sztuki – teatru, muzyki czy tańca. W kilku dzia­ła­niach została inte­re­su­jąco wyko­rzy­stana. Nikt jed­nak nie postą­pił z nią rady­kal­nie. W publi­ka­cji znajdą Pań­stwo opisy wszyst­kich per­for­man­sów, któ­rych auto­rem jest dra Łukasz Musie­lak. Rela­cje zostały opa­trzone wstę­pem o histo­rii gatunku oraz krótkim odnie­sie­niem do dzia­łań^[4] Grupy Sędzia Główny i do mojej indy­wi­du­al­nej prak­tyki. Arty­ści wystę­pu­jący w cyklu zostali przed­sta­wieni w krót­kich notach bio­gra­ficz­nych, przy każ­dym nazwi­sku arty­sty wid­nieje rów­nież nota o nomi­nu­ją­cych.

Kolej­nym pre­zen­to­wa­nym w publi­ka­cji opra­co­wa­niem jest tekst pro­fe­sora Artu­ra­Taj­bera, który dzieli się doświad­cze­niami pracy peda­goga i arty­sty oraz opi­suje powsta­nie pierw­szej w Pol­sce Pra­cowni Sztuki Per­for­mance w struk­tu­rze Aka­de­mii Sztuk Pięk­nych im. Jana Matejki w Kra­ko­wie. Przed­sta­wia on opis zma­gań ze struk­turą aka­de­mii oraz instan­cjami decy­du­ją­cymi o powo­ła­niu kie­runku i pra­cowni oraz szcze­gó­łowy har­mo­no­gram ćwi­czeń prze­wi­dzia­nych dla stu­den­tów.^[5]

Joanna Zie­liń­ska w tek­ście „Wystawa jako zda­rze­nie per­for­ma­tywne” zwraca uwagę na prze­mianę, która doko­nała się w sztuce efe­me­rycz­nej, za jaką per­for­mans przez lata był uwa­żany. Odnosi się m.in. do współ­cze­snych prak­tyk gro­ma­dze­nia, kolek­cjo­no­wa­nia, odtwa­rza­nia per­for­mansu, roz­wija ter­min post-per­for­mance, opi­suje zjawisko per­for­mansu w kontek­ście wystawy.

Autorką ostat­niego opra­co­wa­nia jest Olga Schil­ler, praw­niczka. W „Od dzieła do utworu. O pra­wach autor­skich arty­sty” pro­wa­dzi nas przez zawi­ło­ści swo­jej dzie­dziny, która – wyko­rzy­stana przez arty­stów – może stać się pod­stawą ich zabez­pie­cze­nia. Olga Schil­ler kła­dzie nacisk na wyja­śnie­nie pod­sta­wo­wego ter­minu prawa autor­skiego, jakim jest utwór. Wyja­śnia pro­blem, z jakim się sty­kamy, pyta­jąc praw­nika o dzieło sztuki, a także podaje przy­kłady orze­czeń sądów ważne z punktu widze­nia arty­sty.

„Trzy Czte Ry!” zawarte w tytule cyklu to hasło, które wypo­wia­damy przed sko­kiem, przed wypo­wie­dze­niem waż­nej lub trud­nej dekla­ra­cji lub prze­ciw­nie – przed zro­bie­niem cze­goś nie­od­po­wie­dzial­nego. To hasło – klucz wywo­łu­jące dzia­ła­nie. Sko­ja­rzyło mi się z per­for­man­sem, a kon­kret­nie z chwilą przed roz­po­czę­ciem dzia­ła­nia.

Dzię­kuję wykła­dow­com, arty­stom, kura­to­rom za to, że wzięli udział w zapro­po­no­wa­nej sytu­acji. Gościom spe­cjal­nym pro­jektu, auto­rom tek­stów, Pań­stwu za chęć bycia, oglą­da­nia i uczest­ni­cze­nia. Współpra­cownikom, w szcze­gól­no­ści Felik­sowi Mar­ci­nia­kowi, który zadbał o stronę gra­ficzną wyda­rzeń i publi­ka­cji, eki­pie, która doku­men­to­wała wszyst­kie dzia­ła­nia, a także tym, któ­rzy przy­czy­nili się do opra­co­wa­nia niniej­szej pozy­cji. Pro­jekt nie odbyłby się bez uporu i deter­minacji dyrek­tora gale­rii BWA Wojtka Kozłow­skiego oraz Karo­liny Spiak i Mar­cina Kubiaka, jego nie­za­stą­pio­nych współpra­cowników.

Trzy Czte Ry! Performance!

Mam przy­jem­ność zapro­sić Pań­stwa do zapo­zna­nia się z publi­ka­cją pod­su­mo­wu­jącą cykl „Trzy Czte Ry! Per­for­mance!” w ramach któ­rego w zie­lo­no­gór­skiej gale­rii BWA odbyło się dwa­na­ście per­for­man­sów, dwa wykłady oraz pokaz fil­mów. W 2015 roku gale­ria BWA obcho­dziła swoje 50. uro­dziny. Pra­wie rów­no­le­gle do tej rocz­nicy uka­zały się dwie publi­ka­cje, opi­su­jące istotne dla gale­rii i mia­sta cykle wystaw, sym­po­zjów, spo­tkań arty­stów, kry­ty­ków i teo­re­ty­ków sztuki – „Złote Grono” i „Bien­nale Sztuki Nowej”.[1] Obie imprezy w kon­struk­cji pro­gra­mów wspo­ma­gały się, zapra­sza­jąc do współ­pracy autor­skie gale­rie, pro­fe­so­rów i ich aka­de­mic­kie pra­cow­nie, a także kry­ty­ków, któ­rzy pro­po­no­wali arty­stów czy inte­re­su­jące ich pro­blemy teo­re­tyczne. Takie mode­lo­wa­nie pro­gramu zapew­niało spo­tka­niom „świe­żość”, dyna­mikę, a także pozwo­liło włą­czyć do dys­ku­sji pery­fe­ria, czy po pro­stu pro­win­cje sztuki.

Pla­nu­jąc cykl „Trzy Czte Ry! Per­for­mance!” posta­no­wi­łam odnieść się do ww. zasad. Do współ­pracy zapro­si­łam ośrodki aka­de­mic­kie z Pozna­nia, Wro­cła­wia, War­szawy, Toru­nia, Łodzi, Szcze­cina.[2] Zapro­sze­nie zostało skie­ro­wane do wykła­dow­ców, któ­rzy w pro­gra­mach swo­ich pra­cowni uwzględ­niają dzia­ła­nia per­for­ma­tywne, a także do kura­to­rów z Lublina, War­szawy oraz Piotr­kowa Try­bu­nal­skie­go, pro­pa­gu­ją­cych ten rodzaj sztuki.

Każdy z zapro­szo­nych do współ­pracy gości mógł zapro­po­no­wać nazwi­sko arty­sty­/ki, stu­den­ta­/ki zaj­mu­ją­cych się per­for­man­sem. Pro­po­zy­cje zapro­szo­nych do współ­pracy gości zbu­do­wały pro­gram naszych dzia­łań. Obej­rze­li­śmy per­for­mansy Mai Ziar­kow­skiej, Prze­my­sława Bra­nasa, Adama Gruby, Szy­mona Kuli, Justyny Łoś, Nor­berta Del­mana, Agaty Polny, Zuzanny Czaj­kow­skiej, Dariu­sza Kociń­skiego, Michała Fryca, Mał­go­rzaty Micha­łow­skiej oraz Grupy Restau­ra­cja Europa (Gor­dian Piec, Piotr Gajda, Mariusz Mar­chle­wicz).

W cyklu „Trzy Czte Ry! Per­for­mance!” zapre­zen­to­wane zostały rów­nież dwa wykłady Joanny Zie­liń­skiej pt.: „Teatr w muzeum. O współ­cze­snych stra­te­giach per­for­ma­tyw­nych” oraz dr Jakuba Dąbrow­skiego „Prawo autor­skie i per­for­mans”. Uczest­ni­czy­li­śmy w poka­zie filmów „Ame­rica Is Not Ready For This” oraz „Książę” autor­stwa Karola Radzi­szew­skiego (opisy wymie­nio­nych dzieł znaj­dzie­cie Pań­stwo w publi­ka­cji).

Wystą­pie­nia arty­stów z zało­że­nia miały odby­wać się wobec eks­po­zy­cji cza­so­wych pre­zen­to­wa­nych w gale­rii BWA. Dla­tego też dla potrzeb pro­jektu zapro­po­no­wa­łam wybu­do­wa­nie sceny, która skła­dała się z ośmiu modu­łów, była więc wystar­cza­jąco mobilna, aby za jej pomocą „nego­cjo­wać”miej­sce dla per­for­mansu wobec rów­no­le­gle odby­wa­ją­cej się wystawy. Scena była rów­nież nie­wy­god­nym, zagra­ca­ją­cym prze­strzeń obiek­tem, któ­ry– jak podej­rze­wa­łam – może być tak samo pomocny, jak i nie­po­trzebny. Zasada nomi­na­cji oraz scena były rów­nież pod­po­wie­dzią dla arty­stów. W ramach cyklu nikt jed­nak nie odniósł się do histo­rii gale­rii BWA, „Zło­tego Grona” i „Bien­nale Sztuki Nowej”, które bogate były w dzia­ła­nia per­for­ma­tywne. Scena sta­wiała bazowe pyta­nie o potrzebę podziału prze­strzeni na akcyjną dla arty­sty i oddzielną dla widza. Odno­siła się rów­nież do zapo­ży­czeń w per­for­mansie z innych dzie­dzin sztuki – teatru, muzyki czy tańca. W kilku dzia­ła­niach została inte­re­su­jąco wyko­rzy­stana. Nikt jed­nak nie postą­pił z nią rady­kal­nie. W publi­ka­cji znajdą Pań­stwo opisy wszyst­kich per­for­man­sów, któ­rych auto­rem jest dra Łukasz Musie­lak. Rela­cje zostały opa­trzone wstę­pem o histo­rii gatunku oraz krótkim odnie­sie­niem do dzia­łań^[4] Grupy Sędzia Główny i do mojej indy­wi­du­al­nej prak­tyki. Arty­ści wystę­pu­jący w cyklu zostali przed­sta­wieni w krót­kich notach bio­gra­ficz­nych, przy każ­dym nazwi­sku arty­sty wid­nieje rów­nież nota o nomi­nu­ją­cych.

Kolej­nym pre­zen­to­wa­nym w publi­ka­cji opra­co­wa­niem jest tekst pro­fe­sora Artu­ra­Taj­bera, który dzieli się doświad­cze­niami pracy peda­goga i arty­sty oraz opi­suje powsta­nie pierw­szej w Pol­sce Pra­cowni Sztuki Per­for­mance w struk­tu­rze Aka­de­mii Sztuk Pięk­nych im. Jana Matejki w Kra­ko­wie. Przed­sta­wia on opis zma­gań ze struk­turą aka­de­mii oraz instan­cjami decy­du­ją­cymi o powo­ła­niu kie­runku i pra­cowni oraz szcze­gó­łowy har­mo­no­gram ćwi­czeń prze­wi­dzia­nych dla stu­den­tów.^[5]

Joanna Zie­liń­ska w tek­ście „Wystawa jako zda­rze­nie per­for­ma­tywne” zwraca uwagę na prze­mianę, która doko­nała się w sztuce efe­me­rycz­nej, za jaką per­for­mans przez lata był uwa­żany. Odnosi się m.in. do współ­cze­snych prak­tyk gro­ma­dze­nia, kolek­cjo­no­wa­nia, odtwa­rza­nia per­for­mansu, roz­wija ter­min post-per­for­mance, opi­suje zjawisko per­for­mansu w kontek­ście wystawy.

Autorką ostat­niego opra­co­wa­nia jest Olga Schil­ler, praw­niczka. W „Od dzieła do utworu. O pra­wach autor­skich arty­sty” pro­wa­dzi nas przez zawi­ło­ści swo­jej dzie­dziny, która – wyko­rzy­stana przez arty­stów – może stać się pod­stawą ich zabez­pie­cze­nia. Olga Schil­ler kła­dzie nacisk na wyja­śnie­nie pod­sta­wo­wego ter­minu prawa autor­skiego, jakim jest utwór. Wyja­śnia pro­blem, z jakim się sty­kamy, pyta­jąc praw­nika o dzieło sztuki, a także podaje przy­kłady orze­czeń sądów ważne z punktu widze­nia arty­sty.

„Trzy Czte Ry!” zawarte w tytule cyklu to hasło, które wypo­wia­damy przed sko­kiem, przed wypo­wie­dze­niem waż­nej lub trud­nej dekla­ra­cji lub prze­ciw­nie – przed zro­bie­niem cze­goś nie­od­po­wie­dzial­nego. To hasło – klucz wywo­łu­jące dzia­ła­nie. Sko­ja­rzyło mi się z per­for­man­sem, a kon­kret­nie z chwilą przed roz­po­czę­ciem dzia­ła­nia.

Dzię­kuję wykła­dow­com, arty­stom, kura­to­rom za to, że wzięli udział w zapro­po­no­wa­nej sytu­acji. Gościom spe­cjal­nym pro­jektu, auto­rom tek­stów, Pań­stwu za chęć bycia, oglą­da­nia i uczest­ni­cze­nia. Współpra­cownikom, w szcze­gól­no­ści Felik­sowi Mar­ci­nia­kowi, który zadbał o stronę gra­ficzną wyda­rzeń i publi­ka­cji, eki­pie, która doku­men­to­wała wszyst­kie dzia­ła­nia, a także tym, któ­rzy przy­czy­nili się do opra­co­wa­nia niniej­szej pozy­cji. Pro­jekt nie odbyłby się bez uporu i deter­minacji dyrek­tora gale­rii BWA Wojtka Kozłow­skiego oraz Karo­liny Spiak i Mar­cina Kubiaka, jego nie­za­stą­pio­nych współpra­cowników.

[1] Prze­strzeń Spo­łeczna. Histo­rie Mówione Zło­tego Grona i Bien­nale Sztuki Nowej, pod red. Pio­tra Słod­kow­skiego, Fun­da­cja Salony, Zie­lona Góra, 2014

[2] Kon­rad Schil­ler, Awan­garda na Dzi­kim Zacho­dzie. O Wysta­wach i Sym­po­zjach Zło­tego Grona w Zie­lo­nej Górze, Sto­wa­rzy­sze­nie 40 000 Mala­rzy i BWA Zie­lona Góra, War­szawa 2015

[3] Wymie­niam tylko te, które odpo­wie­działy na zapro­sze­nie. 

[4] j. w.

[5] Grupa Sędzia Główny (Alek­san­dra Kubiak, Karo­lina Wik­tor) zaj­mo­wała się sztuką per­for­mance, dzia­łała od 2001 do 2013 roku. Dodam, że pra­cownia pro­fe­sora Artura Taj­bera dostała zapro­sze­nie do wyty­po­wa­nia arty­sty/artystki do naszego cyklu, jed­nak na nie nie odpo­wie­działa.